Historia Oleśnicy

Namiary na zdjęcie lotnicze oleśnickich lądowisk otrzymałem od pana Marka Nienałtowskiego, który otrzymał je od pana Marka Włodarczyka (obu Panom dziękuję!).

http://www.wwii-photos-maps.com/targetr ... 20022.html

Zdjęcie zostało wykonane 20.02.1945 r. z samolotu Junkers Ju-188 (w wersji D-2 lub F-1) należącego do 2(F)/100 (Aufklärungsgruppe 100), lecącego na wysokości 7500 m.

Po wstępnym przeanalizowaniu zdjęcia oraz na podstawie wiadomości ze strony olesnica.org i innych dostępnych źródeł nasunęło mi się wiele wątpliwości i pytań. Zebrałem je i umieściłem poniżej.

Dla poniższego tekstu przyjąłem, że:
nazwa lądowisko/lotnisko Cieśle odpowiada terenowi obecnego lotniska,
Grabka – terenowi lądowiska zamkniętemu pomiędzy drogami na Ostrów, Syców i obwodnicą (plus kawałek lasu za obwodnicą),
Sokołowice – bliżej nieokreślonej lokalizacji lądowiska szybowcowego.
AC – Armia Czerwona
Geschwader – pułk
Gruppe - dywizjon

Pytanie 1: Kiedy zlikwidowano obóz pracy na lotnisku?
Pytanie 2: Czy stało się to po 12 stycznia, kiedy jeńcy zostali przeniesieni do Breslau, by pomóc w przygotowaniach do obrony miasta?

Stanisław Kokot w swoim opisie zdobycia Oels przez AC pisze, że podczas ataku wojsk radzieckich na lotnisko (23 stycznia 1945 r.) czerwonoarmistom udało się zaskoczyć m.in. załogę baterii przeciwlotniczej, składającą się z 4 czterolufowych działek szybkostrzelnych [...]. Bateria ta osadzona była na stałych stanowiskach, dobrze okopana [...]. Atak od strony Bogusławic stworzył sytuację, w której bateria oplot stała się bezużyteczna, gdyż na przeszkodzie były zabudowania lotniska transportowego, które zasłaniały pozycje nacierających.
Pytanie 3: Czy zabudowania lotniska transportowego, o których wspomina, to opuszczone baraki obozowe?
Na podstawie powyższego opisu można przypuścić, że część południowo-zachodnia obszaru lotniska Cieśle była wykorzystywane przez lotnictwo transportowe, a wspomniane stanowisko działek przeciwlotniczych Flakvierling znajduje się nad terenem byłego obozu (otoczony kółkiem na zdjęciu).
Na zdjęciu 4 baraki obozowe są zniszczone.

Pytanie 4: Ile niemieckich samolotów znajdowało się na lotniskach/lądowiskach tuż przed 23 stycznia?
Wg różnych źródeł 200, 250 szt. http://olesnica.org/WalkiwOlesnicy.htm
Pytanie 5: Czy maszyny te były uziemione z powodu braku paliwa, czy czekały na naprawę?
Pytanie 6: Ile niemieckich samolotów wpadło w ręce AC?
Wg różnych źródeł: niemieckiego: 110 szt. czekających na naprawę, Radzieckie Biuro Informacyjne: 150 szt. (skan z Breslauer Apokalypse).
S. Kokot: 142 Ju-87, 7 szybowców Fw ?, 1 Ju-52, 1 Fi-156, 6 Me-110 przywalonych dachem wysadzonego hangaru.
Pytanie 7: Ile z nich było zniszczonych przez Niemców?
Wg źródeł niemieckich wśród 110 samolotów były zniszczone m.in.: 38 He-111, 40 Me-110, 19 Fw-190, 1 Ju-88. (skan z Breslauer Apokalypse).
Są dokumenty dot. 19 Fw-190, 1 Ju-88 uszkodzonych i najprawdopodobniej czekających na naprawę. (skan z Breslauer Apokalypse).
Pytanie 8: Skąd aż tyle Ju-87 (wg. S. Kokota)?
Nic nie wiadomo o stacjonowaniu w Oels jakiejkolwiek jednostki wyposażonej w te maszyny.
Sto kilkadziesiąt samolotów to wyposażenie 4 lub 5 Gruppe (dywizjonów). Zwyczajowo na lądowiskach w Oels stacjonowało po jednym dywizjonie.
Sprawdzę polskie monografie Ju-87, może coś wyszperam.

Pytanie 9: Gdzie (Cieśle, Grabka) stały porzucone samoloty?
Wspomnienia majora Guenthera Tenscherta z 83. zapasowego batalionu szkolnego (umieszczonych w książce "Der kampf um Schlesien 1944/45" - H. von Alhfena) o nocy z 24 na 25 stycznia 1945 r.: Do Cieśli marsz szedł płynnie szosą. Potem drogę zablokowały wrogie oddziały. Musieliśmy przez to iść do Oleśnicy przez lotnisko. Pod ogniem karabinów maszynowych i granatów rozpoczęła się tamtędy dzika gonitwa pomiędzy gęsto stojącymi samolotami (z powodu braku paliwa)...
Sądząc po trasie marszu jednostki mjr. Tenscherta działo się to na terenie lotniska Cieśle.

Pytanie 10: Co się stało z porzuconymi samolotami?
W ciągu tygodnia umożliwiono użytkowanie lotniska (ok. 1 lutego przebazowano tu radzieckie pułki myśliwskie). Na zdjęciu z 20 lutego widać 14 zniszczonych niemieckich maszyn + 2 niezniszczone.
Pytanie 11: Czy w ciągu niespełna miesiąca poniemieckie samoloty zostały wywiezione do ZSRR?

Pytanie 12: Jaka jednostka faktycznie zajmowała się remontami samolotów?
Wspomniane przez S. Kokota Werkstatt-Zug to jednostka w sile plutonu. http://oels-nest.prv.pl/index.php?strona=obsluga
Czy było to Werft-Abteilung 107/? tak jak wpisano w Soldbuchu http://oels-nest.prv.pl/index.php?strona=soldbuch

Pytanie 13: Jaka szkoła szybowcowa mieściła się w barakach przy zjeździe na Boguszyce i w jakich latach działała?
Panie Marku jakie jest źródło tej informacji na http://olesnica.org/WalkiwOlesnicy.htm ?
Pytanie 14: Jakie faktycznie szybowce porzucili Niemcy?
Pytanie 15: Gdzie faktycznie mieściło się lądowisko szybowców?
Wg rysunku wykonanego przez S. Kokota na zachód od drogi Cieśle-Sokołowice.
Pytanie 15a: Gdzie znajdował się brzozowy zagajnik widoczny na zdjęciach 26, 36, 37
http://olesnica.vot.pl/oels-nest/Rozne/Album/26.jpg
http://olesnica.vot.pl/oels-nest/Rozne/Album/36.jpg
http://olesnica.vot.pl/oels-nest/Rozne/Album/37.jpg

Pytanie 16: Czy od linii kolejowej Oleśnica-Kępno odbiegała bocznica?
Na zdjęciu 34 widać cysterny kolejowe stojące na tle lasu. Przy torach Oleśnica-Kępno takie drzewa raczej nie rosły.
http://olesnica.vot.pl/oels-nest/Rozne/Album/34.jpg

Pytanie 17: Czy od okolic peronu przy linii kolejowej do okolic hangarów biegła instalacja przepompowująca paliwo?
S. Kokot wspominał o bazie paliw, do której paliwo dostarczano bezpośrednio cysternami kolejowymi. Jeśli dobrze pamiętam, były oficer odpowiedzialny za materiały pędne i smarowe w COSSTWL, oprowadzając nas po lotnisku wspominał, że zbiorniki na paliwo (znajdujące się od strony drogi nr 8 ) pamiętają jeszcze czasy Niemców. Panie Marku, proszę przypomnieć, jak nazywał się ten oficer.

Pytanie 18: Co działo się na lotnisku w czasie zrobienia zdjęcia (20 lutego)?
Ok. 1 lutego przebazowano tu 1. Gwardyjski Pułk Myśliwski (Jak-3) i 89. Gwardyjski Pułk Myśliwski (Jak-9), które stacjonowały do ok. 11 lutego.
Kiedy w lutym 1945 r. oleśnickie lotnisko opuszczały stacjonujące tu myśliwce, jego pole wzlotów, nasączone wodą jak gąbka, nie nadawało się do użytku. http://olesnica.org/Bombowce_na_lotnisku_olesnickim.htm
Na zdjęciu opisano 31 myśliwskich Jaków, 24 szturmowe Ił-2, 1 transportowy (pasażerski) Li-2 (licencyjna wersja Douglasa DC-3) i 1 łącznikowy U-2 (Po-2, popularny Kukuruźnik).
Ok. 10 marca przebazowano 160., 161. oraz 162. Gwardyjski Pułk Bombowych (Pe-2), które stacjonowały do 14 kwietnia.

=======================

Na razie tyle. Chciałbym, aby jeśli to możliwe, z tymi pytaniami zapoznali się panowie Marek Włodarczyk i Adam Krzyształowicz.

Kłaniam się, Adam Krzyształowicz po tej stronie. W miarę możliwości postaram się pomóc.

Odp: Pytanie 10. Wiadomością powiązaną z przejmowaniem niemieckich maszyn na "lotnisku Oleśnica", którą jak do tej pory udało mi się znaleźć w dokumentach AC, jest taka, że "26. stycznia 1945 roku starszy inżynier z Oddziału Technicznej Eksploatacji 2. Armii Lotniczej, Siergiej Pietrowicz Daniłowcew, wraz z wojskami naziemnymi kontrolował stan zdobytych na lotnisku Oleśnica wrogich samolotów". Z reszty dokumentu wynika, że do jego zwykłych zadań należało przede wszystkim sprawdzanie stanu technicznego radzieckich samolotów i przyzwalanie im na starty. Brak niestety informacji o liczbie kontrolowanych maszyn.

Odp: Pytanie 18. Jedyną jednostką lotnictwa AC, z okresu drugiej połowy lutego 1945 r., o jakiej mam informacje powiązane z Oleśnicą, jest 118. Samodzielny Pułk Rozpoznawczo-Korekcyjny Ognia Artylerii. Jest to informacja o śmierci, w dniu 22. lutego, dwóch oficerów z tej jednostki - zastępcy dowódcy pułku i jednego z pomocników dowódcy. Obaj zostali pochowani 4 km. na północny-wschód od Oleśnicy, czyli w okolicy lotniska Cieśle. Sam pułk natomiast w tym okresie operował co najmniej na samolotach Ił-2 i Jak-9. Brak jednak bezpośrednich dowódców na bazowanie wtedy w Oleśnicy tej jednostki. Z uwagi na stan pola wzlotów najbardziej prawdopodobne jest używanie lotniska Cieśle jedynie jako lotniska awaryjnego. W tym czasie natomiast aktywnie działał warsztat remontowy (na zdjęciu widać stojące koło niego samoloty), w samym mieście działał co najmniej jeden szpital o specjalizacji lotniczej. Możliwe, choć brak na to jeszcze dowódców, że po zmroku lotnisko cieśle było używane przez 208. Nocną Dywizję Lotnictwa Bombowego, latająca na samolotach Po-2.

Pozdrawiam

Lotnisko Grabke
Zapewne to lotnisko powstało krótko przed II WŚ i leżało po lewej stronie drogi Oleśnica-Syców. Nazwa pochodzi od folrwarku Grabke. Folwark widać na polskiej mapie WIG z 1934 r.



Na omawianym zdjęciu widać ten folwark. W powiększeniu widać też samoloty stające przy folwarku.

http://www.fotosik.pl/pokaz_obrazek/384 ... 046ab.html

Z lewej i prawej strony zabudowań są widoczne białe punkciki - czy to lasek brzozowy?
Być może, że widać te brzozy na stronie Paulusa

http://olesnica.vot.pl/oels-nest/Rozne/Album/37.jpg

http://olesnica.vot.pl/oels-nest/Rozne/Album/36.jpg

Z opowieści członka mojej rodziny wynika, że ten teren (bliżej szosy na Ostrów Wielkopolski) był w latch 50-ych poryty lejami bombowymi (dość głębokimi), a na początkach zagajników w niewielkich wycinkach (miejsca postojowe samolotów) znajdowały się resztki spalonych różnych elementów. Potwierdzały to inne osoby.

Ten teren był nieco wyżej niz pozostałe miejsca nadające się do startów i może dlatego był mniej podmokły i może bardziej nadawał się do startów bombowców.

Bardzo ciekawa mapa a swoją drgą niedaleko stacjonowały od sierpnia 1939 roku niemieckie zagony pancerne ...

Na zdjęciu widać umocniony punkt ogniowy (bunkier) . Po powiększeniu



Widac go z prawej. Poniżej biegnie linia kolejowa. Na torach coś stoi (widać z lewej). Bunkier opisany na:

http://www.olesnica.nienaltowski.net/Bu ... iskowy.htm

Nie pamiętam nazwiska oficera, który nas oprowadzał po b. lotnisku. Pamiętam jedynie, że wspominał o pojeździe na który przeładowywano wagon-cysternę i wieziono do podziemnych zbiorników przy drodze na Syców. Potem ponownie stawiano na tory. Może tych pojazdów było kilka i dlatego widać na zdjęciach kilka cystern na tle lasu. Bo torów nie widać, chyba, że były dobrze zamaskowane.

Co stoi na początku drogi ostrowskiej? Transport samochodów - cystern?

Kolumna ciężarówek / cystern może świadczyć o obecności służb obsługi lotniskowej.

W czerwonym lotnictwie obsługa samolotów wyglądał następująco : radzieckie jednostki lotnicze zorganizowane były w armię liczącą kilka korpusów. Obsługą naziemną każdego jednego korpusu zajmował się jeden Rejon Lotniczego Bazowania (RLB, po rosyjsku RAB). Każdy RLB składał się z pięciu-sześciu Batalionów Obsługi Lotniskowej (BOL, po rosyjsku BAO). Zwykle jeden BOL obsługiwał maszyny dwóch pułków lotniczych, a każdy jego jeden mechanik miał pod opieką dwie maszyny. Służby te zajmowały się serwisowaniem maszyn, tankowaniem i przygotowaniem uzbrojenia do kolejnych lotów. W skład każdego RLB wchodziło też kilka jednostek inżynieryjnych (techniczne zapezpieczenie pola wzlotów lub pasa startowego czy miejsc postojowych) oraz transportowych (dowóz materiałów pędnych, amunicji i bomb oraz maszyn).

Zwykle dane pułki lotnicze na stałe miały przypisane BOL, który przemieszczał się wraz z pułkami lotniczymi. Ciężko mi okreslić, czy BOL zajmowały niektóre loniska z jednoczesnym brakiem obecności na nich jednostki lotniczej.

Kilka fragmentów zdjęcia nałożonych na współczesne zdjęcia lotnicze (Google Maps) - zmiana przy najechaniu myszką na zdjęcie.

http://olesnica.vot.pl/oels-nest/Lotnis ... jecie.html

_________________
Paweł